7 Natuurlijke mogelijkheden om onrust te verminderen in de laatste levensfase

Hij bleef onrustig, greep continu met zijn handen en armen in de lucht, die vervolgens met een luide plof weer neer vielen op de matras. Zijn armen waren te zwaar om in de lucht te houden. Die kracht kon hij niet meer opbrengen. Hij nam een paar onregelmatige ademteugen, alsof hij zijn energie probeerde te voeden. Hij ondernam een volgende poging. Zijn handen grepen weer naar het onzichtbare in de lucht. Ik sprak zachtjes tegen hem, maar hij was te ver weg, in zijn eigen wereld, om een reactie terug te geven.

Hij was terminaal en ik vermoedde dat dit zijn laatste uren in dit leven zouden zijn.

Er waren medicijnen gegeven tegen de onrust, maar ze hadden weinig waarneembaar effect.

Bovenstaand waargebeurd verhaal is een ervaring die ik vaak meemaak in de terminale thuissituatie. Als er onrust is, of er angstklachten zijn, dan wordt dit vaak in eerste instantie bestreden met medicatie.

Wat kun je aanvullend bieden om de ander te helpen?

Wat kun je betekenen in deze laatste levensfase?

Ik geloof dat er tal van mogelijkheden zijn om te ondersteunen in de laatste levensfase om rust te brengen en voor comfort te zorgen. Rust en comfort leiden tot een mooi afscheid dat troost biedt. Dat is belangrijk, want op deze manier bied je eer aan de stervende.

Waarom zou je gebruik maken van natuurlijke mogelijkheden in de palliatieve fase?

Waarom niet? Uiteindelijk gun je iedereen een waardig afscheid; waarom zou je dan niet verder zoeken dan dat je de best werkende oplossing hebt gevonden?

Veelal heerst de overtuiging ‘het is de laatste levensfase en de klachten horen erbij’.

Er is maar een gedeelte hiervan waar. De laatste levensfase gaat met verlies van welbevinden en verlies van gezondheid. Tegelijkertijd betekent dat niet dat er niks meer gedaan kan worden om de situatie te veraangenamen en klachten te beperken of te verminderen.

Het zou naïef zijn om te denken dat de laatste levensfase vlekkeloos en zonder klachten verloopt, maar je zou jezelf en de ander tekort doen op het moment dat je bij de pakken gaat neerzitten. Dat je de situatie volledig accepteert zonder de mogelijkheden te overwegen om de situatie te verbeteren. Want een mooi en waardig afscheid gun je toch iedereen? Een afscheid die eer doet aan de stervende.

Gebruik je alleen natuurlijke zorg?

Het is slim om effectieve opties te combineren. De reguliere zorg kan ontzettend veel en maakt gebruik van de mogelijkheden die er op deze manier zijn om klachten te verminderen. Daarnaast kun je gebruik maken van wat ook wel de complementaire of aanvullende zorg wordt genoemd. Deze zorg bestaat uit natuurlijke mogelijkheden die het welbevinden bevorderen.

Complementaire zorg klinkt misschien onschuldig, maar sommige natuurlijke middelen zijn zo krachtig dat het goed is je te laten ondersteunen door een professional die weet waar hij/zij mee bezig is.

Natuurlijke ondersteuning kan effect hebben op medicijnen en deze werking juist verminderen of versterken.

Wat zijn de meest voorkomende klachten in de laatste levensfase?

Klachten in de laatste levensfase kunnen lichamelijk, emotioneel, mentaal of van spirituele aard zijn. Veel voorkomende klachten in terminale/palliatieve fase zijn:

• Onrust
• Vermoeidheid
• Pijn (lees hier 3 tips om pijn te verlichten in de palliatieve fase)
• Angst voor lijden, angst voor afhankelijkheid, angst voor de dood…
• Misselijkheid
• Weinig of geen trek in eten hebben
• Geen smaak hebben
• Obstipatie of constipatieklachten; moeilijke toiletgang
• Problemen aan het urinewegstelsel
• Verdriet, rouw, klachten bij het afscheid nemen
• Slecht slapen en slapeloosheid (lees hier mijn blog over verbetering van nachtrust)
• Piekeren en overdenken
• Boosheid, geïrriteerd gedrag
• Mondklachten

Wat kun je op een natuurlijke manier doen om te ondersteunen in de palliatieve fase?

1.Aromatherapie

Het gebruik van aromatherapie wordt steeds vaker toegepast in hospices en verpleegtehuizen; het is op dit moment zelfs wel een hype te noemen. De thuiszorg blijft hierin nog wat achterwege, maar ik ben ervan overtuigd dat deze inhaalslag snel gemaakt wordt. Aromatherapie helpt bij klachten zoals misselijkheid, vermoeidheid, depressieve stemming en kan rust en beter slapen bevorderen. In dit webinar, over etherische olie en het gebruik in de laatste levensfase, deel ik je tips en advies.

2. Hypnose en hypnotherapie (hypnosecoaching)

Hypnosetherapie is mijn favoriet, omdat ik deze tool zelf gebruik en onder de inruk ben welke effecten deze therapie heeft op mensen. Hypnosetherapie werkt met het onderbewustzijn van mensen. Dit klinkt misschien een beetje zweverig, maar dat is het niet.

Ik zal je een voorbeeld geven:

Je bent bang voor muizen/spinnen (… vul maar in). In je bewuste denken weet je wel dat het volstrekte onzin is om bang te zijn voor een muis. Het beestje is klein en banger voor jou dan jij voor hem. Het beestje zelf is volstrekt ongevaarlijk. Maar stel dat je er een ziet of je denkt alleen aan zo’ n harig beestje… dan reageert je lijf meteen. Misschien houd je je ademhaling vast, verkrampen je spieren of trek je een gezicht vol afschuw. De reden hiervoor is dat je onderbewuste denken ergens heeft geleerd dat je bang bent voor een muis. Je onderbewustzijn is zo ontzettend sterk dat het lichamelijke reacties geeft terwijl je bewust heus wel weet dat je nergens bang voor hoeft te zijn.

In hypnose wordt gewerkt met het onderbewustzijn door je diep te laten ontspannen. Alleen al voor die diepe ontspanning is een hypnosesessie helend voor lichaam en geest, omdat jij je gelijk een relaxter mens voelt.

Je verlossen van de angst voor een muis is in de terminale fase wellicht niet zo relevant, maar kun jij je voorstellen dat psychosomatische klachten ook een reactie geven op basis van een gewoonte of een vastzittend patroon? Dat je vastzit aan pijn die eigenlijk geen functie meer heeft? Dat je vasthoudt aan angsten uit het verleden, omdat je onderbewustzijn dit zo geleerd heeft? Dat je stress ervaart uit gewoonte, zonder dat er daadwerkelijk stress is? Dat je paniek/onrust/depressieve gevoelens ervaart, en eigenlijk niet weet waarom? Dat je misselijk bent of overmatig transpireert, omdat je lichaam ‘nu eenmaal zo’ reageert? 

Welke klachten worden behandeld met hypnotherapie?

Hypnosetherapie ondersteunt bij (chronische) pijnklachten, misselijkheid, obstipatie, vermoeidheid, angstklachten (zoals angst voor de dood, angst voor verstikking, angst voor lijden, angst voor afhankelijkheid), het verbeteren van welbevinden om te ontspannen, om beter in je vel te zitten en de situatie te kunnen dragen en accepteren zoals die is. Daarnaast ondersteunt hypnotherapie bij rouw- en verliesverwerking, zowel bij de stervenden als bij mantelzorgers en bij de dierbaren die betrokken zijn.

Hypnose als afscheidsritueel

Een hypnosegroepssessie kan als ritueel gebruikt worden om afscheid te nemen. Het lijkt op het eerste gezicht op een groepsmeditatie, maar de impact is groter. De groepshypnosesessie draagt bij aan verbinding en aan rouw- en verliesverwerking.

Neem contact op om een afspraak te maken

3. Integrative Eye Movement Therapy (IEMT)

IEMT is een coachtechniek die bekend is om zijn snelle werking bij het verminderen van vervelende emoties. IEMT staat voor Integrative Eye Movement Therapy. Deze techniek wordt o.a. gebruikt bij rouw- en verliesverwerking, angsten, depressie, burn-out en PTSS (posttraumatische stresssyndroom).

Het voordeel van IEMT is dat het inhoudelijke probleem niet besproken hoeft te worden.  Degene die de IEMT-sessie ondergaat kan emoties benoemen zoals boosheid, verdriet, schuld, schaamte en angst. Er hoeft niet besproken te worden wat er daadwerkelijk gebeurd is, wat prettig is als het gaat om bijvoorbeeld traumatische ervaringen.

Deze techniek werkt snel en een sessie duurt vrij kort. De techniek doorbreekt vastzittende patronen. Een patroon is een negatieve emotie die je steeds opnieuw blijft voelen of een situatie die je steeds herbeleeft. De oorzaak ligt in het verleden echter, de bijbehorende gevoelens beleef je steeds weer opnieuw in het heden. Neem het voorbeeld van Jan.

Jan heeft een vervelende situatie meegemaakt in het ziekenhuis. Hij onderging een ingreep en heeft toen veel pijn ervaren, de dokter had er niet adequaat op gereageerd. Jan voelde pijn, boosheid, machteloosheid en verdriet. Jan moet vanwege zijn ziekte regelmatig in het ziekenhuis zijn. Iedere keer als Jan weer naar het ziekenhuis gaat, beleeft hij deze vervelende gevoelens opnieuw. Sinds die vervelende ingreep is alles goed verlopen in het ziekenhuis, maar Jan blijft de eenmalige ervaring steeds (onbewust) oproepen.

Als je een eerdere vervelende ervaring hebt gehad, kun je deze gebeurtenis niet veranderen. Echter de beleving, de ervaring, hoe je op deze gebeurtenis terugkijkt kun je veranderen.  Een gebeurtenis kan bijvoorbeeld beladen of pijnlijk zijn. Wat zou het beteken als je de emotionele lading van die gebeurtenis kunt verminderen, zodat de herinnering dragelijk voor je is en je leert uit de ervaring zonder de pijn opnieuw te moeten ervaren?

Neem contact op voor een afspraak

4. Voeding

Voeding is de brandstof van ons lichaam. Net als een auto, is het logisch dat je niet iedere brandstof zomaar kunt tanken. De kwaliteit van de brandstof en welke brandstof je gebruikt bepaalt mede hoe jouw auto rijdt. Zo is het ook met voeding. Op het moment dat je lichaam kwalitatieve voeding binnenkrijgt, wordt het lichaam ondersteund om taken te volbrengen. Een van de taken van je lichaam is je gezondheid te bevorderen. Welk voedingsmiddel je binnenkrijgt heeft zijn effect op je lichaam en op je emotioneel en mentaal welbevinden. Ongezond geraffineerd voedsel (bewerkt voedsel) heeft een negatief effect op je lichaam. Er zijn verschillende Netflix documentaires die het belang van voeding aangeven. Uit diverse onderzoeken blijkt dat voeding helpt om kanker te genezen of te remmen.

5. Muziek

Muziek helpt om je emoties te uiten. Muziek beïnvloedt je stemming. Je kunt muziek gebruiken om te ontspannen (welke muziek zou jij opzetten?), om je energie omhoog te brengen (waar dans jij graag op?) of om verdriet te uiten. Muziek is een enorme sterke sfeermaker. Gebruik de kwaliteiten van verschillende soorten muziek, afhankelijk wat op dat moment passend is.

Toen mijn tante op haar sterfbed lag ging de muziek keihard. Ze was een kroegbazin geweest en was dol op Zangeres Zonder Naam. Ze lag op bed en met de weinige energie die ze had wiegde ze haar hoofd op en neer op de klanken van de muziek. Het was vrolijk, confronterend, moeilijk en dapper tegelijkertijd.

Toentertijd bracht het heel wat traantjes teweeg. Toen het nummer was afgelopen zat iedereen in de kamer er met rode ogen bij. Als ik er nu aan terugdenkt heb ik een grote glimlach op mijn gezicht. Juist omdat dit soort muziek, en misschien zelfs wel de ongepastheid in die terminale situatie, zo bij haar paste. Zo was ze als persoon: scherpzinnig en confronterend, plezier hebben om de dingen anders te doen zoals de meeste mensen.

6. Massage

Aanraking van het lichaam werkt helend. Wist je dat er steeds meer massagetherapeuten zijn die gespecialiseerd zijn in massage bij mensen met uitbehandelde kanker of mensen die te maken hebben met een ongeneeslijke ziekte? Maar ook zonder professionele ondersteuning kun je massage toepassen (let op met mensen die botkanker hebben). De handen en de voeten masseren kan geen kwaad mits de persoon met de ongeneeslijke ziekte dit prettig vindt. Gebruik een massageolie (of gewone olijfolie, zonnebloemolie als er niks anders in huis is) en start met masseren.

Het is een bijzondere manier van contact maken die ook vaak gebruikt wordt als mensen in een staat zijn van verminderd bewustzijn. Als iemand niet meer kan reageren, omdat het lichaam te verzwakt is, en praten niet meer mogelijk is, kun je op deze manier verbinding maken. Dit werkt troostend, hartverwarmend, rustgevend en verbindend.

7. Voorlezen

Voorlezen is een andere manier om rust te brengen. Of het om het verhaal gaat of omdat mensen rustig worden van een continu pratende stem, het helpt in ieder geval. Kies een boek of artikel dat bij jou en de stervende past. Soms haken mensen af omdat ze vinden dat ze ‘zware’ boeken of religieuze geschriften moeten voorlezen. Dat kan, maar dat hoeft niet. Je kunt denken aan een roman, poëzie of boeken van bijvoorbeeld Marie Claire van der Bruggen.

Wist je dat de gehoorzin het zintuig is dat het langst blijft werken bij stervenden?

Het zicht verdwijnt, de smaak en geur verdwijnen, maar het gehoor blijft het langst functioneren. Ga ervan uit dat mensen met een verminderd bewustzijn je nog altijd kunnen verstaan.

Daarnaast geloof ik, dat juist terminaal zieke mensen sensitiever worden. Ze gaan over naar een andere wereld en nemen afscheid van deze aarde. Dat betekent dat onze aardse zintuigen afnemen, ze nemen afscheid van het lichaam dat verder achteruitgaat. Vanuit de zielsenergie worden mensen gevoeliger en nemen dus op een bewust en onbewust niveau energie waar. Als je tijd en aandacht voor de ander neemt, draagt dat bij aan meer rust.

Wanneer zet je natuurlijke mogelijkheden in?

Wees niet te laat! Het is menselijk dat wanneer de laatste levensfase eraan komt, de kop in het zand wordt gestoken. De zogenaamde struisvogelpolitiek. Het is eng en confronterend en onze menselijke natuur wil het lijden zoveel mogelijk beperken en gaat in de ontkenningsfase om zichzelf te beschermen. Juist in deze fase is het belangrijk om te denken welke mogelijke problemen er kunnen zijn, die vragen om een oplossing. Vaak zijn dit problemen die reeds in lichte mate aanwezig zijn. Denk aan vermoeidheid, misselijkheid, pijn- en angstklachten.

In dit artikel heb ik je 7 mogelijkheden tot ondersteuning aangedragen die je kunt toepassen in de palliatieve of terminale levensfase. Het helpt de stervenden en de mensen die erbij betrokken zijn (zorgverleners, mantelzorgers vrijwilligers, vrienden) meer rust te vinden dat bijdraagt aan een mooi afscheid. Trek niet te snel de conclusie dat er niks aan onrust te doen is, maar onderzoek de mogelijkheden die bijdragen aan rust. Gebruik de mogelijkheden die bij jou en de ander passen. Mogelijkheden die niet bij je passen zullen om die reden niet voor jou werken. Investeer in een professionele ondersteuning, omdat een waardig afscheid belangrijk is voor alle betrokkenen. Alles wat je aandacht geeft groeit. Geef je aandacht aan verbinding, warmte, troost en rust, dan zal dit toenemen.

Mijn naam is Diana Stassen. Ik help zorgverleners en mantelzorgers beter voor zichzelf én beter voor de ander te zorgen in de laatste levensfase. Zodat er meer rust en minder klachten zijn in deze belangrijke fase van het leven. Ik focus me daarbij voornamelijk op natuurlijke ondersteuningsmogelijkheden.

Een van de methodieken die ik gebruik is hypnosetherapie. Dat gebeurt in mijn praktijk in Maastricht of via een huisbezoek bij mensen thuis. Als wijkverpleegkundige, gezondheidswetenschapper en hypnotherapeut heb ik reeds mooie ondersteuning kunnen bieden ten goede voor een mooi afscheid.

Wil je meer informatie? Neem hier contact met me op.

Om je alvast te ondersteunen met meer rust brengen (en daardoor klachten te verminderen) in de laatste levensfase kun je de ZEN videotraining downloaden. Geheel gratis.