Wat doe je vlak na een overlijden?

Wat doe je vlak na een overlijden?

Wat doe je als je cliënt, patiënt of dierbare de laatste adem heeft uitgeblazen?  Er is een kort of lang ziekte bed achter de rug met waken. Dan komt het moment waarin de laatste adem wordt uitgeblazen..... Het leven is uit het lichaam. Wat is het allereerste wat je kunt doen?

Het moment na de laatste ademhaling is een belangrijk moment om afscheid te nemen.

Vroeger als palliatief verpleegkundige en óók als mantelzorger ging ik meteen over in actie. Er moet zoveel geregeld worden..... gelukkig weet ik nu beter, en heb ik een ander advies.  Dit is simpel, respectvol, eervol en troostend voor zowel de overledene als de nabestaanden.

In deze podcast Stervensgoed #44 Wat doe je vlak na een overlijden; ontdek je

• Wat je kunt doen vlak nadat de laatste adem is uitgeblazen
• Hoe je respect geeft aan de overledene en ruimte geeft aan de Ziel die het lichaam verlaat

Wil je meer weten over stervensbegeleiding?

Verdiepen in stervensbegeleiding als persoonlijke ontwikkeling of omdat je anderen wilt ondersteunen bij een levenseinde?

Meld je dan aan voor de gratis masterclass liefdevolle en praktische stervensbegeleiding

Transcript van de opname
Hey  superleuk dat je luistert naar deze stervensgoed Podcast. In deze aflevering wil ik het met je hebben, over wat kun je doen of wat doe je als iemand overleden is?
Ik heb er de afgelopen jaren, omdat ik me steeds verder verdiep in de stervensbegeleiding, zorgen voor mensen die ongeneeslijk ziek zijn, dat laatste stuk van het leven, daar heb ik zoveel mooie inzichten opgedaan, die ik heel graag met je wilde delen.
Ik heb lange tijd als verpleegkundige gewerkt, in de terminale thuiszorg en met de informatie die ik toen; helaas nog niet wist.... Maar vandaag gelukkig wel, wil ik heel graag met je delen zodat jij ook, die tools of die inzichten kunt gebruiken als je te maken hebt in de zorg voor mensen die overleden zijn, of die komen te overlijden, of op het moment dat je zorgt in je familiekring, voor je dierbare, voor mensen die door ouderdom of door ziekte richting het sterfbed gaan.

Is stervensbegeleiding verdrietig?

[transcript podcast opname] Mijn naam is Diana stassen en met Ster in zorg, coach ik mensen, geef ik trainingen en workshops rondom die laatste levensfase met als doelstelling om je daar meer vertrouwen en hele praktische handvaten te geven.
Als je denkt: nou wat een naar beroep, wat verdrietig. Ik kan je zeggen: dat is absoluut niet waar!
En tuurlijk worden we geconfronteerd met verdriet, rouw, pijn, lijden, want het is natuurlijk allemaal geen feestje in die laatste levensfase en tegelijkertijd is daar zo veel liefde, zoveel licht, zoveel schoonheid, zoveel verbinding en ik geloof als ik daaraan mag bijdragen, ....
Hoe mooi is dat, dat als je in donkere tijden juist voor andere mensen een lichtje kan opsteken, het licht kan laten schijnen, zodat in die donkere tijd juist wat meer lichtheid kan ontstaan.
Ik denk dat dat één van de mooiste cadeautjes is die je kunt geven aan je medemens. Want door daar wat meer licht in te brengen, meer, meer liefde en ik hoop dat je begrijpt wat ik bedoel, is het zo anders om die laatste fase doorheen te gaan, voor degene die stervende is, maar ook voor de mensen daar omheen. Ook hoe mensen die achterblijven, mensen die op dit moment te maken hebben met rouw en verlies.
Als daar mooie momenten ontstaan in die laatste levensfase, wat absoluut mogelijk is, dan neem je dat mee. Dat zijn dierbare herinneringen in de rest van je leven. Zo kijk ik aan tegen stervensbegeleiding, dus het is enorm vervullend enorm warm, enorm liefdevol en ja, inderdaad, soms is het moeilijk en soms is het uitdagend.

Wat doe je als iemand overleden is?

[transcript podcast opname] Maar terug naar de vraag waarmee ik vandaag wil starten: wat doe je als iemand overleden is?
En het grappige is dat ik gisteren die vraag kreeg in mijn training van Stervensgoed level 1 van ja, wat moet je dan precies doen als iemand net is overleden?
Ik kreeg diezelfde vraag via social media van iemand die mij een privé bericht stuurde van ja, maar wat moet ik nou precies doen als iemand net is overleden? En daar wil ik je dus een aantal handvaten een aantal tips bij geven, vooral ook inzichten die ik geleerd heb.
Eerlijk is eerlijk, ik heb een achtergrond als verpleegkundige en ik ben dus helemaal niet gespecialiseerd als uitvaartverzorger of iemand die lichamen van een overledene verzorgd. Wat ik wel ontzettend mooi vond toen ik mijn eigen thuiszorg team had en wij deden voornamelijk zorg voor mensen die terminaal ziek zijn.
Mensen komen te overlijden en ik vond het zelf enorm dankbaar en voor mezelf ook een afsluiting voor die zorg voor diegene en vanuit respect voor diegene om dat lichaam na een overlijden te mogen verzorgen, om dat te wassen, omdat mooie kleren aan te trekken, om de nagels te verzorgen, om de haren te verzorgen, om iemand netjes neer te leggen in bed.
Het moment dat de familie daar ook al afscheid van kan kan nemen. Maar voor mezelf was het ook een hele mooie afsluiting en gisteren had ik daar ook een heel mooi gesprek over.

Kan iedereen een overledene verzorgen?

[transcript podcast opname] Ik heb daar toen helemaal niet bij stilgestaan toen ik afscheid moeten nemen van een dierbare, dat dat mogelijk is, dat dat kan, dus dat kan zeker. Als je het eng of als je het spannend vindt of als je niet zo goed weet, hoe je het moet doen en uiteindelijk is het zo van: ja, weet je....
Het gaat over wassen van het lichaam, gaat over verzorgen. Dus als je met een washandje over een arm gaan, dat is allemaal niet zo lastig.
Maar het draaien van een lichaam, dat is wel handig als je daar bijvoorbeeld wat handvaten en wat tools voor hebt van oké, ik weet waar pak ik een lichaam vast, want in dit lichaam is dit geen leven meer.
Maar het lichaam kan als een slappe pop aanvoelen of juist dat er soms ook, zoals de vingers, waar wat lijkstijfheid begint op te treden. Soms is het even handig dat je weet van oké, hoe draai ik nu een lichaam om?

Een belangrijk tip bij het verzorgen van een overledene

[transcript podcast opname] Een hele belangrijke tip die ik je daarbij wil geven. Op moment als iemand is overleden en daar kom ik zometeen op terug, maar op het moment als je het lichaam gaat verzorgen, op het moment dat je het lichaam gaat draaien, daar zit lucht in de longen. Meestal, dus op het moment als je het lichaam gaat draaien en het hoofd wordt verplaatst, dan kan die lucht uit die longen naar buiten komen. Dat lijkt dus alsof iemand nog een ademhaling heeft of een kug geeft. Of soms komt er wat geluid uit, omdat die lucht natuurlijk langs die stembanden komt. Nou, ik kan je vertellen toen mij dat de eerste keer gebeurde en ik was daar niet alert op. Nou..... Ik heb natuurlijk rot geschrokken op dat moment ,denk je, jeetje iemand is overleden en daar komt in één keer een een grote zucht uit!
Dus ben je daarvan bewust! Iemand leeft niet meer, maar die lucht zit in die longen en als je aan dat lichaam gaat bewegen, kan die lucht dus enig geluid veroorzaken. Wees daarop attent, ook als je andere mensen gaat ondersteunen met dit stuk! Waarschuw daarvoor, want de achteraf mag ik daar om lachen dat ik zo geschrokken ben.... Maar ik kan me voorstellen..... en dat was als verpleegkundige, dus dat is ook een andere relatie die je hebt met degene die je verzorgt, maar ik kan me voorstellen als me dat gebeurd was, als ik voor een dierbare had gezorgd, dat het gewoon echt een hele nare ervaring was geweest, zou kunnen zijn.
Dus dat is in ieder geval een extra handvat wat ik wil delen en deze podcast, waarvoor ik deze podcast heb opgenomen. Als verpleegkundige, ik denk ook wel in deze maatschappij zijn we zo gewend om door te gaan, snel te werken, actie, actie, actie en op het moment als iemand dus op het sterfbed ligt, stervende is, die gezondheid gaat steeds verder achteruit.
Die gezondheid, die verslechtert, de ademhaling verandert en er zijn andere podcast en videos waar ik wat meer en dieper op ingaan, op het stervensproces zelf. Waarvoor ik ook bijvoorbeeld in mijn Stervensgoed level 1 programma, gaan we daar ook dieper op in. Wat gebeurt er nou precies met een lichaam, op lichamelijk, maar ook op spiritueel gebied?

Wat is het allereerste wat je doet als iemand is overleden?

[transcript podcast opname] Maar daar komt dus in ieder geval een moment dat iemand z'n laatste adem uitblaast. Vanuit die verpleegkundige werkdruk of vanuit de gewoonte, zoals ik dat geleerd heb in andere organisaties en toen ik in het ziekenhuis werkte,.. Oké, laatste adem is uitgeblazen, meteen in die acties stand te stappen. Weet je, de arts moet gebeld worden, want die moet gaan verklaren dat diegene overleden is. De uitvaartondernemer moet gebeld worden, Et cetera, et cetera en dat de hele volgende rollercoaster; die rollercoaster van emoties..... als je iemand ondersteunt in die laatste fase van dat de waken, die vermoeidheid, die emoties, die spanning en dan hup: is iemand overleden, stap je eigenlijk al in de volgende rollercoaster.
Wat ik nu enorm belangrijk vindt, is om daar even tijd voor te nemen. Op het moment dat iemand is overleden, en je kunt dat op een hele spirituele manier bekijken.
Volgens sommigen geloofsovertuigingen heeft de ziel echt nog wel even tijd, een paar dagen nodig om vanuit hun lichaam te vertrekken. Ehm, ik geloof zelf, maar dat is, kijk maar even wat voor jou resoneert of wat bij je past... Dat de ziel dan vertrekt uit het lichaam, op het moment dat iemand die laatste adem heeft uitgeblazen. Dat is eigenlijk voor veel mensen, als ze daar bij stilstaan, een gevoel van opluchting, ook als je erbij bent, als zorgverlener, als dierbare die is overleden, zo van daar, zakt ook in een soort spanning van je af.
Want meestal hebben mensen lang zitten te waken, is er een lang sterfbed geweest en soms ook heel kort en heftig, en je hoopt dat iemand op een rustige manier komt te overlijden. Dat iemand op een rustige manier zijn laatste adem kan uitblazen; zoals een kaarsje dat uitgaat. Op het moment dat het gebeurd is, is dat vaak ook pffffff... die hele spanningsboog...., die valt dan weg of zo. Ik kan het niet zo goed in woorden uitleggen.
Ik vind dat mooi een moment om echt even bij stil te staan, dus niet meteen in die actie te schieten, maar om stil te staan, om in stilte aanwezig te zijn. Die ziel die vertrekt uit het lichaam. En iemand vertelde mij ook dat het zo mooi was van ja, maar op Zielsniveau...... Als wij waken voor iemand, dan heeft onze eigen ziel ook de tijd nodig om dat op het Zielsniveau te ervaren, te voelen. Oké, er is hier een ziel die vertrekt op dit moment! Ik vind dat zelf een hele mooie gedachte. En daarnaast als je zegt: oké, maar dit is misschien allemaal een beetje te te zweverig met die zielen en die die energie wat vertrekt....
Ik vind het zo een mooie vorm om respect te tonen en diegenen die overleden is, om daar een paar minuten of de tijd wat daarvoor geschikt is, stil te zijn, aanwezig te zijn, in stilte te bedanken wat die andere voor jou betekend heeft, liefde te sturen en om aanwezig te zijn in het moment.
In dit moment zit vaak, hoe gek het ook klinkt, heel veel stilte. En als je wel eens gewaakt hebt, voor mensen die echt in dat laatste stuk aanwezig zijn, dan komt dan dat aller aller laatste stuk, vaak een het moment van heel veel stilte, van rust.
Op dat moment zou dat ook nog even mooi zijn om daar te mogen Zijn; als je met z'n allen tenminste bent of om alleen te dragen. Uit respect, uit dankbaarheid; allemaal wat degene voor jou betekend heeft; om gewoon even stil te staan. Ik kan daar niet zo heel veel woorden aangeven omdat het juist gaat om de ervaring om te luisteren.
Dat moment! Als je professional bent en je begeleidt mensen rondom de stervensfase, is dat ook het moment om als levenseinde begeleider of verpleegkundige of hoe je je rol daar ook in invult om dat aan te reiken aan de familie. Laten we hier even een paar minuten stilte nemen.
Laten we even dankbaar zijn wat diegene voor ons heeft betekend. Dat is heel mooi, vind ik heel mooi, heel warm, heel troostend.
Rouw gaat vaak over aandacht geven aan wat er op dat moment is.
Want als iemand is overleden, dan begint daarna.... als je dus in die actie modes weer komt, zoveel regelwerk; de uitvaart, die mag geregeld worden, het lichaam mag verzorgd worden als je daar de behoefte aan hebt, als je dat wil. Mensen mogen gebeld worden en dan begint weer een heel circus opnieuw. Mensen worden vaak ook geleefd op het moment dat iemand overleden is. Naar het moment van de uitvaart.
Dus dat is wat ik je wilde vertellen.
Wat doe je als iemand overleden is? Neem daar even die rust voor. Neem daar even dat moment voor.

Kan je een lichaam verzorgen na een overlijden?

[transcript podcast opname] Om terug te gaan naar de vraag van de zorg voor een overledene kan iedereen dat in principe doen?
Ja, dat kan in principe iedereen doen. Daar hoef je geen uitvaartverzorger voor te zijn. Daar hoef je geen verpleegkundige of een medische achtergrond voor te hebben.
Iedereen kan zorgen voor een overledene. Vaak is het wel handig om daar wat tips en trucs bij te hebben. Wellicht is dat leuk om in een volgende podcast Stervensgoed over op te nemen.
Vraag hulp aan professionals die je daar eventueel bij kunnen helpen. Als je zegt: ik vind het spannend, we vinden het eng of ik weet niet precies hoe of wat, maar denk er eens even over na of dat bij jou zou passen, of je dat misschien een heel fijn ritueel vindt om afscheid te nemen van de ander. En ook weer om een stukje dankbaarheid aan de ander te geven.
Nou, ik hoop dat deze podcast weer waardevol voor je is, dat die je een aantal inzichten geeft. Ik vind het super tof als je me even laten weten hoe je deze podcast hebt ervaren, als je vragen hebt over deze onderwerpen stuur me even een berichtje via social media.
Je vindt me via Ster in Zorg op Instagram, je vindt me ook op Linked; onder de naam Diana stassen.
Wellicht is het leuk... Ik geef een masterclass praktische en liefdevolle stervensbegeleiding. Daar vertel ik je een aantal basisbegrippen hoe ik naar stervensbegeleiding en die laatste levensfase kijk. Ik geef ook een training, ook gratis toegankelijk over palliatieve sedatie en euthanasie, want er bestaan zoveel misverstanden over.
En binnenkort, ik zit wel helemaal lekker in de creatiemodus, van mij mag het voorjaar al lekker beginnen, een training over rouw en verliesverwerking; vijf bijeenkomsten.

Als je, je echt verder wil verdiepen in stervensbegeleiding is er een hele mooie, Stervensgoed level 1, waarin ik samen met een hele kleine intieme een groep. Ik heb besloten, op dit moment, dit met vier mensen maximaal te doen, omdat aandacht, persoonlijke aandacht zo enorm een belangrijke pijler van mij is in een stervensbegeleiding.

 Ik heb besloten mijn Stervensgoed level 1, voor dit moment om te gooien, naar een heel exclusief traject waarin slechts vier mensen kunnen deelnemen. Zodat ik ze optimaal kan ondersteunen, optimaal kan begeleiden en dat echt de diepgang kunnen maken rondom stervensbegeleiding.
Dat het echt een heel mooi transformerend het traject wordt, zowel voor jezelf, maar zeker ook voor de mensen die je gaat ondersteunen in laatste levensfase. Met de intentie, dat het een heel mooi cadeau is aan jezelf en ook aan de mensen om je heen, die je mag, voor nu en later, mag ondersteunen in de laatste levensfase.
Heb je daar interesse in?

Ben je daar nieuwsgierig naar? Stuur me even een berichtje via social media of via de mail naar diana@sterinzorg.nl. Ik vind het weer heel fijn dat je geluisterd hebt.

Dank je wel en ik hoop dat je er de volgende keer de weer bij bent.