Hoe weet je of iemand stervende is?

Als je ondersteunt aan het sterfbed is het prettig als je een inschatting kunt maken 'hoe lang het nog duurt'.
Hoe lang duurt het nog? Is de meest gestelde vraag aan mij als palliatief wijkverpleegkundige.  Als verpleegkundige heb ik tig mensen verpleegd aan het sterfbed. Nu is ieder stervensproces uniek, maar er zijn wel symptomen waaraan je herkent of de dood nadert. 

In podcast Stervensgoed #47 Hoe weet je of iemand stervende is? Herken de symptomen van een naderend overlijden.

Beluister de podcast hier:

In deze podcast ontdek je:

• Welke symptomen een naderende dood laat zien
• Meer rust en minder angst aan het sterfbed, omdat je weet wat je kunt verwachten
• Hoe je ziet als het einde nabij is tijdens een sterfbed
• Hoe je herkent dat iemand stervende is

Je luistert de podcast ook via apple en Spotify

Verdiepen in stervensbegeleiding? Hier reserveer je jouw plek in de gratis masterclass liefdevolle en praktische stervensbegeleiding

Tips en tools in stervensbegeleiding gratis in je mailbox? Klik hier

Transcript van de podcast Hoe weetje of iemand stervende is

Hoe weet je of iemand stervende is?

Hoe weet je of iemand stervende is? Mijn naam is Diana Stassen en met  Ster in Zorg, geef ik trainingen en coaching rondom stervensbegeleiding, rondom rouw en verlies. Mijn intentie is om meer vertrouwen te geven rondom de laatste levensfase. Ik geloof dat vertrouwen essentieel is, om rust en verbinding te ervaren. Om de laatste levensfase de aandacht te geven die ze verdient. Niet omdat het naar, verschrikkelijk en verdrietig is, dat kan zijn, maar juist om lichtheid te brengen. Aandacht, verbinding, meer liefde, meer warmte, zodat diegene die stervende is, maar ook alle mensen daar omheen, daar moois uit kunnen halen.

Je weet nooit zeker wanneer iemand overlijd

Deze podcast gaat over de symptomen van een naderend overlijden. Hoe weet je of iemand doodgaat? De meeste mensen weten dat niet, maken een verkeerde inschatting. Om eerlijk te zijn, je weet het nooit voor de volledige 100 procent. Toen ik werkte als verpleegkundige in de palliatieve zorg, zag ik natuurlijk veel mensen in de laatste levensfase. Je maakt een inschatting op basis van je intuïtie, van je professionaliteit; wat je geleerd hebt, op basis van eerdere ervaringen, maar je weet nooit 100 procent zeker wanneer iemand sterft. Er zijn altijd mensen die je enorm verbazen. Ik heb bij mensen het sterfbed gestaan waarvan ik dacht: dit kan niet! Dit is fysiek onmogelijk! Iemand met een teer lichaam, zeer oud, een hoge leeftijd, lange tijd niet meer gegeten en gedronken, op geen andere mogelijkheid vocht binnenkrijgt, dat diegene nog steeds op deze aarde onder de levenden is, dat kan niet. Dat is echt een uitzondering.

Aan de andere kant heb ik ook mensen gezien waarvan je zou verwachten dat het stervensproces nog enkele weken zou duren en die er in één keer tussen uit gaan. Alles is mogelijk, je weet het nooit 100 procent zeker, dus dat wil ik je in ieder geval meegeven.

Sterven is de separatie van het lichaam en de Ziel

Er zijn een aantal symptomen waardoor je een inschatting kan maken of het overlijden of sterven steeds korter bijkomt. In de medische wereld betekent sterven, het punt van doodgaan, dat de ademhaling stopt. Ik vind het mooi om een spirituele betekenis eraan te geven. Op het moment dat iemand sterft, is dat de separatie van het lichaam en de Ziel.

Waarom wil je weten of de dood nabij is?

Waarom is het belangrijk om te weten welke symptomen er zijn? Het is handig om je voor te bereiden als iemand stervende is. Je kunt bijvoorbeeld familie inschakelen of misschien wil je zelf bij het moment van sterven zijn. Het is prettig als je daar een aantal aanknopingspunten aan hebt.

De meeste mensen weten niet hoe een stervensproces verloopt. Met de kanttekening: ieder stervensproces is anders, maar er zijn wel gemeenschappelijke delen te herkennen in het stervensproces. Als je weet wat er gebeurt, geeft dit minder angst. Onbekendheid maakt onbemind. Als je weet wat je kunt verwachten, als je weet wat er kan gebeuren, geeft dat meer rust. Daarom deze podcast!  Er zijn een aantal symptomen die optreden voor het doodgaan. Deze symptomen kun je op verschillende manieren verdelen, zoals lichamelijke symptomen. Deze worden besproken in deze podcast Stervensgoed.

Tegelijkertijd zijn er ook mentale symptomen, over gedachtes, over overtuigingen rondom het leven en sterven. Er zijn ook energetische symptomen in de laatste levensfase. Als je werkt met energie en energie goed kunt voelen, zijn daar ook mogelijkheden, hoe je herkent dat iemand stervende is.

Op spiritueel gebied zijn er symptomen. Alle stervensfases hebben een spirituele betekenis.

Op emotioneel gebied zijn er aanknopingspunten. In de laatste levensfase maken mensen bepaalde emoties door. Een weg van emoties die ze afleggen. In het laatste stuk van het leven sluiten mensen zich bijvoorbeeld emotioneel af van de buitenwereld en reageren steeds minder op de buitenwereld.

Mocht je betrokken zijn bij iemand die stervende is, zeker voor mensen die je enorm dierbaar zijn, kan het pijnlijk zijn dat hij of zij afstand neemt, hij of zij 'je weg duwt' .Hij of zij is alleen met zichzelf of in zichzelf bezig. Dat hoort bij het stervensproces! Dat is niet persoonlijk! Dat is een proces/symptoom wat voorkomt rondom het sterven.

Lichamelijke symptomen voor het sterven

Vandaag wil ik het hebben over de lichamelijke processen, de lichamelijke symptomen. Wat kom je tegen als iemand stervende is?

Sterven is een natuurlijk proces

Sterven is een natuurlijk proces. Sterven kan een lichaam zelf! Dit is een flauwe grap. Ik kan het best lachwekkend zeggen, maar er zitten zoveel overtuigingen in ons, in onze maatschappij!

We stoppen sterven, doodgaan, de uitvaart in de handen van andere mensen. We leggen het in de handen van de medische wereld, we leggen het bij de uitvaartondernemer neer.

Sterven is een heel natuurlijk proces. We hebben in de basis geen verpleegkundige, geen arts nodig om een lichaam te laten sterven.

 Iedereen kan dit!

 Dit is een hele flauwe dooddoener en een hele flauwe woordgrap; maar iedereen kan het! 😉 Het is ontzettend fijn, dat wij verpleegkundigen, artsen kunnen inschakelen om te ondersteunen, als er klachten zijn. Klachten die bijvoorbeeld pijn veroorzaken. We hebben daar hulpmiddelen voor, we hebben daar medicijnen voor, we hebben daar behandelingen voor, om daarin te ondersteunen.

Iedereen kan sterven, dus het is geen medisch proces, maar een heel natuurlijk proces. Het lichaam weet precies wat het moet doen om te sterven. Iemand zei in de gratis masterclass stervensbegeleiding: ja, het klinkt zo simpel, het klinkt zo logisch, maar dit is inderdaad echt een eye opener!

Een stervensbegeleider zonder medische achtergrond

Zeker als je aan het oriënteren bent om stervensbegeleider te worden. Ik krijg bijna wekelijks de vraag: ik ben geen verpleegkundige, ik heb geen medische achtergrond...Kan ik mensen begeleiden in een stervensproces?

 Ja, dat kan zeker!

Er zijn zoveel mogelijkheden om mensen te ondersteunen; er is ondersteuning nodig op verschillende gebieden. Niet alleen dat lichamelijke stuk..

In Stervensgoed level één, (dat is een intensieve, exclusieve training stervensbegeleiding in kleine groepjes van maximaal vier personen), gaan we op alle andere gebieden de diepte in.

Het lichamelijke aspect van sterven

In deze podcast het lichamelijke aspect van de laatste levensfase. Het lichaam weet precies wat het mag doen om te sterven. In de laatste levensfase sluit het lichaam zich steeds meer af. Dat is de basis.

Organen gaan steeds slechter werken totdat ze uiteindelijk stoppen. Je kunt begrijpen dat het lichaam steeds minder behoefte heeft aan eten en drinken. Het begint over het algemeen dat mensen geen honger hebben, geen trek hebben, geen smaak hebben, geen zin in eten hebben.

Geen honger en geen dorst hebben in de laatste levensfase

Vaak wordt er gezegd: ' je moet wel eten, want anders ga je dood'. Natuurlijk zijn er ziekteprocessen waarin mensen geen honger meer hebben, waar we juist mensen mogen stimuleren om te eten. Als het gaat om de laatste levensfase, is het een natuurlijk proces waarin het lichaam zegt: ik hoef niet meer, ik heb genoeg. De spijsvertering werkt niet meer (zo goed). Als mensen dan toch gaan eten, kan dat eten op hun 'maag blijven liggen', en hierdoor misselijk worden. De vertering gaat steeds slechter, steeds langzamer. Het lichaam heeft geen behoefte om te eten.

Het begint meestal met niet meer/minder eten en in een later stadium hebben mensen geen dorst meer. De dorstprikkel is weg. Veel mensen denken 'oh, dadelijk heeft iemand dorst en heeft iemand honger.' Nee, het lichaam is zich aan het afsluiten. Het lichaam voelt de behoefte niet meer om te eten en te drinken.

In de maatschappij bevat eten en drinken een enorm sociaal component. We vieren feestjes met eten. We toosten gezellig met alcohol op een feestje. Eten heeft meer betekenis dan alleen het eten en drinken om je te te voeden, om brandstof binnen te krijgen.

Mensen gaan dus niet dood omdat ze niet meer eten. Mensen gaan dood omdat ze stervende te zijn. Als je dit stuk interessant vindt, ik heb een eerdere podcast opgenomen, heel specifiek over eten en drinken in de stervensfase, dan kun je deze opzoeken.

Vermoeidheid in de stervensfase

Wat gebeurt er nog meer in de loop van het stervensproces? Mensen zijn steeds meer vermoeid. Het lichaam sluit steeds verder af. Het lopen gaat slechter, mensen hebben geen energie, mensen zijn vermoeid, mensen gaan meer slapen. Hoe korter we bij de dood komen, hoe korter we bij dat laatste, allerlaatste stuk van het leven komen; hoe meer mensen slapen. In het laatste gedeelte van het leven zijn mensen vaak in een bewusteloze toestand. Mensen zijn in diepe slaap; slapen bijna dag en nacht. Ze zijn soms moeilijk wekbaar, beetje verschillend bij mensen, maar vooral wat suffig, dat is normaal. Dat hoort  bij stervensproces.

Ik heb meegemaakt, bij een natuurlijk stervensproces, dat mensen het ene moment helder communiceren, en een aantal uren later overlijden. Ik heb ook meegemaakt, zeker als mensen veel medicatie krijgen, dat ze de laatste dagen voor de dood in een diepe slaap zijn. Dit wilde ik je vertellen over vermoeidheid; de algemene conditie, de energie, die gaat steeds meer achteruit. Mensen gaan steeds meer slapen, het bewustzijn gaat omlaag.

Veranderende ademhaling in de stervensfase

De ademhaling verandert in de laatste fase. De ademhaling is een duidelijke indicatie of het overlijden inzicht is. De zogenoemde Cheyenne Stokes ademhaling,  de reutelende ademhaling, die eng en aanjagend kan zijn om te luisteren, kan kort voor sterven optreden.

Er wordt de misvatting gemaakt dat stervenden aan het stikken zijn, omdat een reutelende ademhaling naar klinkt. Als je niet weet welk geluid ik bedoel, google het en bekijk een YouTube filmpje. Het zijn niet de leukste YouTube filmpjes om te kijken, maar het geeft wel een eerlijk en duidelijk beeld van iemand die stervende is.

Stervende mensen kunnen heel diep ademhalen, een soort van pufjes geven, geluidjes geven, de ademhaling kan onregelmatig zijn, zeker vlak voor het sterven.

Tijdens het sterven zelf, zie je dat mensen de kracht, de power, niet meer hebben om een volledige inademing te doen. De ademhaling is oppervlakkig. Waarnaar soms een diepe inademing volgt. De ademhaling is onregelmatig en wisselt in diepte. Soms zitten er  apneus tussen. Een apneu is een (tijdelijke) ademstilstand. Hoe meer ademstilstand, hoe korter bij de dood. Totdat uiteindelijk iemand niet meer ademhaalt.

Ik zei in het begin: die organen die gaan steeds minder werken, de bloedsomloop wordt steeds slechter, de conditie wordt steeds slechter. De ademhaling is een heel duidelijk teken hoever we in het stervensproces zijn.

Doodsmaker als symptoom dat de dood nadert

Je kunt aan het gelaat, aan het gezicht van iemand zien dat de dood dichterbij komt. Het zogenoemde doodsmasker. Het lijkt op de huid van een pop binnen een wassenbeeldenmuseum. De huid voelt stijf en koud aan.  Er is een bleke, witte kleur te zien. De neus oogt spitser. Als iemand een spitse neus krijgt, is dat een teken dat de dood nabij is.

Veranderd gezicht van een stervende

Je zult zien, als je aan te waken bent bij mensen die stervende zijn, dat gezicht, dat lijkt wel iedere minuut of iedere tien minuten te veranderen. Zelfs als iemand overleden is, als je dan naar een gezicht kijkt, dat blijft veranderen. De mimiek veranderd. Dat is een teken dat de dood dichter bijkomt.

Urineproductie van een stervende

Andere lichamelijke aspecten, die aangeven dat iemand stervende is, is bijvoorbeeld urineproductie. Veel stervenden hebben in de laatste fase een katheter ingebracht gekregen. Je kunt dan goed zien, in zo'n zakje waar de urine in terecht komt, of iemand nog veel urine uitscheidt. Hoe minder, hoe korter bij de dood is. Vaak is de urine erg geconcentreerd, heeft een donkere kleur, soms zelfs een oranje, rode kleur. Dat is een teken dat de dood dichter bijkomt in de laatste levensfase.

Een slechte bloedsomloop en wisselende temperaturen

De bloedsomloop wordt steeds slechter. Dat kan koude vingers veroorzaken. Soms zijn de vingers al een beetje stijf, soms hebben de vingers een witte kleur. De voeten kunnen ijskoud zijn.

De lichaams temperatuur regulator is niet meer goed afgesteld, dus dat betekent dat sommige lichaamsdelen heel warm kunnen zijn, bijvoorbeeld het hoofd, de handen. Terwijl andere lichaamsdelen koud kunnen zijn; zoals ijskoude voeten.

Er zijn tegenstellingen in het lichaam aanwezig. Mensen kunnen het warm hebben (of heet) en kort daarna weer heel erg koud. Dit soort dingen, dat een lichaam niet meer functioneert zoals het zou moeten functioneren, zijn tekenen dat de dood steeds naderbij komt.

De ogen van een stervende

De ogen van een stervende zijn op een sterfbed vaak half open, ze zijn niet helemaal gesloten. De oogleden zijn niet open, maar ook niet gesloten. Vaak kun je net een stukje oogwit zien. Dat is volledig normaal.

Geluiden van een stervende

Daarnaast kunnen mensen geluiden maken zoals kuchjes, een hoestje of een paar woorden mompelen. Soms hebben mensen die stervende zijn de kracht niet meer om woorden te formuleren. Omdat ze verzwakt zijn, hebben ze niet meer de kracht om bijvoorbeeld slijm op te hoesten. Soms kan het dat er wat slijm uit de mond loopt.

Komen al deze symptomen op het sterfbed voor?

Bovengenoemde  symptomen kun je tegenkomen als iemand op een natuurlijk sterfbed ligt. Dat wil niet zeggen dat al deze symptomen altijd voorkomen. Ieder stervensproces is uniek, maar het kent wel een aantal van deze gemeenschappelijke delers.

Hoe meer symptomen en hoe heftiger de symptomen worden, hoe korter bij de dood is. Tegelijkertijd; je kunt nooit 100 procent een inschatting maken van de dood.

Intuïtie en sterven

Gebruik je intuïtie. Wat voel je? Hoeveel leven zit in een lichaam? Gebruik je intuïtie, om stil te zitten, wat voel je aan levensenergie in de ander?

Als je denkt: nee, dit is me allemaal veel te awkward, vooral niet doen! Ik wil het als overdenking of tip meegeven.

 Dit is wat ik je met je wilde delen in deze podcast Stervensgoed.

Masterclass praktische en liefdevolle stervensbegeleiding

 Ik geef de masterclass liefdevolle en praktische stervensbegeleiding, deze kun je gratis volgen. Je kunt daar terecht met al je vragen rondom het stervensproces en ik ga deze beantwoorden. Je meldt je hier aan

Wil jij je verdiepen in stervensbegeleiding? Je denkt; ik wil hier alles over weten? Om mensen te ondersteunen, zowel dierbaren of misschien wel op professioneel gebied?

 Ik ben enorm geboeid door het praktische stuk en tegelijkertijd geboeid door het energetische, het spirituele, het emotionele, het sociale stuk, eigenlijk alles wat daarbij komt kijken, dan raad ik je zeker aan om te kijken naar de training Stervensgoed level 1.

 Ik wens je een fijne dag. Ik hoop dat je er de volgende keer weer bij bent.

 Wil je nog meer tips, praktische handvaten ontvangen, hoe je ondersteund, met meer vertrouwen in de laatste levensfase? Kijk op mijn Instagram account, je vindt me onder de naam Ster in Zorg. Bedankt, tot de volgende podcast.