Wat zijn de vier rouwtaken en hoe ondersteun je mensen in rouw en verliesverwerking?

Beluister de podcast Stervensgoed

#106 Wat zijn de vier rouwtaken en hoe ondersteun je mensen in rouw en verliesverwerking?

Rouw verwerking is altijd aan de orde bij stervensbegeleiding

Rouw en verliesverwerking zijn onlosmakelijk verbonden met afscheid nemen en stervensbegeleiding. Wanneer we praten over de laatste levensfase en het bereiken van het levenseinde komen vaak de rouwfases, ook wel rouwtaken genoemd, ter sprake. In deze podcast Stervensgoed wil ik je meer delen over deze rouwtaken, omdat ze waardevolle handvaten bieden voor het ondersteunen van mensen bij rouw en verliesverwerking. Ze laten ons zien wat we beter wel kunnen doen én ze laten ons ook weten wat we beter achterwege kunnen laten. Ondersteun je in de laatste levensfase? Download hier de handige gratis checklist.

Rouwfases en rouwtaken

Het concept van de vijf rouwfases is ooit geïntroduceerd door Elisabeth Kübler-Ross, en later heeft Manu Keirse hier verder onderzoek naar gedaan. Keirse identificeerde vier rouwtaken die mensen kunnen doorlopen in het rouwproces. Ik vind het woord "rouwtaak" zelf erg krachtig, omdat het impliceert dat rouwen een vorm van werk is.  Rouwen is inderdaad hard werken. Het voelen van emoties, het onderzoeken van gedachten en overtuigingen zijn  belangrijke werkzaamheden.

Het 'doorwerken' van rouwtaken kost energie

Rouwen vergt inderdaad veel inspanning, zowel emotioneel als mentaal. Mensen die rouwen, ervaren vaak vermoeidheid door de intensiteit van hun emoties en het proces van persoonlijke groei en ontwikkeling dat ermee gepaard gaat.

Het is belangrijk om te beseffen dat mensen die rouwen verschillende emoties kunnen ervaren, zoals pijn, verdriet, angst, boosheid, schuld en schaamte. Dit kan enorm uitputtend zijn. Daarom is het essentieel om te begrijpen dat mensen in rouw veel minder energie hebben dan wanneer ze zich goed voelen en lekker in hun vel zitten. Dit inzicht kan al een manier zijn van ondersteuning bieden; geef de ander de ruimte om te vertragen en het rustig aan te doen.

De rouwtaken doorloop je niet chronologisch

 Houd er rekening mee dat mensen heen en weer kunnen bewegen tussen de rouwtaken. Het is geen lineair proces waarbij je de ene taak afrondt voordat je doorgaat naar de volgende. Het is geen hokje dat wordt afgevinkt en dat je door kan naar het volgende level. Rouwverwerking is geen chronologisch proces, en daarom is het belangrijk om je te richten op wat de persoon die je ondersteunt nodig heeft.

De eerste rouwtaak gaat vaak gepaard met ontkenning

De eerste rouwtaak gaat over het onder ogen zien van de werkelijkheid van het verlies. Dit is een fase waarin mensen het verlies echt moeten erkennen en accepteren. Ze kunnen moeite hebben om te geloven dat het waar is, vooral als het verlies onverwacht is. Een voorbeeld hiervan is een cliënt die jarenlang voor haar zieke man heeft gezorgd. Ondanks de wetenschap dat hij ongeneeslijk ziek was, had ze moeite om te accepteren dat hij echt zou sterven. In deze fase is het belangrijk om iemand te ondersteunen bij het onder ogen zien van de realiteit en hen te helpen de waarheid te erkennen.

De tweede rouwtaak; ervaren van de (pijnlijke) emoties

De tweede rouwtaak omvat het ervaren van de pijn en emoties die gepaard gaan met het verlies. Het is van cruciaal belang om mensen een veilige ruimte te bieden waarin ze hun emoties kunnen uiten en zichzelf kunnen zijn. Soms willen mensen misschien niet praten over hun gevoelens, en dat is ook prima. 

Als ondersteuner is het belangrijk om geduldig te zijn en de persoon te laten weten dat je er voor hen bent, ongeacht of ze willen praten of niet. Je kunt ook andere vormen van expressie aanbieden, zoals schrijven, tekenen of muziek luisteren. Het belangrijkste is dat je empathie toont, in begrijpelijke taal communiceert en gevoelig bent voor de emoties en behoeften van de persoon.

Emoties kunnen zeer tegenstrijdig zijn, en ook dat is oké. Vaak komt in deze fase boosheid om de hoek kijken.

De derde rouwtaak, aanpassen aan de nieuwe situatie

De derde rouwtaak gaat over het aanpassen aan het leven zonder de persoon of situatie die verloren is gegaan. Deze fase omvat het vinden van nieuwe manieren van leven, het opbouwen van nieuwe routines en het aanpassen aan de veranderingen die hebben plaatsgevonden. Je mag jezelf en het leven weer opnieuw uitvinden. Er is een stukje van jezelf verdwenen.

Het kan een uitdaging zijn om de nieuwe identiteit te vinden in een veranderde realiteit. Bijvoorbeeld, wanneer iemand zijn baan verliest, kan hij ondersteuning nodig hebben bij het verkennen van nieuwe carrièremogelijkheden, het opbouwen van een nieuwe routine en het vinden van een gevoel van doel buiten zijn vorige bezigheid.

Toen mijn tante overleed, kreeg mijn mijn oom verschillende nieuwe rollen toebedeeld. Hij moest leren hoe een huishouden te runnen, te plannen en te koken. Deze vaardigheden horen bij zijn nieuwe identiteit als weduwnaar.

De vierde rouwtaak; gaat over integreren van het verlies 

Tot slot omvat de vierde rouwtaak het verlies een plek geven in het (nieuwe) leven en de toekomst, terwijl men de herinneringen en liefde voor de persoon of situatie die verloren is gegaan koestert. Het gaat erom het verlies te integreren in je (nieuwe) identiteit.  Deze taak gaat NOOIT om het vergeten of volledig loslaten, maar eerder om een balans te vinden tussen het vasthouden aan het verleden en het omarmen van het heden en de toekomst. Een mooie uitspraak vind ik het leren anders vasthouden (i.p.v loslaten).

Samengevat kunnen de vier rouwtaken waardevolle inzichten en tools bieden om mensen te ondersteunen in hun rouw- en verliesproces. 

De taken omvatten het onder ogen zien van de werkelijkheid van het verlies, het ervaren van pijn en emoties, het aanpassen aan het leven zonder wat verloren is gegaan, en het vinden van een plek voor het verlies in het leven terwijl men verdergaat. Onthoud dat empathie, aandachtig luisteren en gevoelig zijn voor de unieke behoeften en emoties van elke persoon essentieel zijn bij het benaderen van mensen in rouw. Wil je meer ontdekken hoe je ondersteunt bij rouw en verlies of hoe je helpt in de laatste levensfase? Schrijf je hier in en ontvangt als eerste de kans om  mee te doen aan de (gratis) workshops en trainingen van Ster in Zorg.