Mondzorg in de palliatieve fase
Mondzorg in de laatste levensfase roept nogal wat vragen op, of in het slechtste geval wordt het vergeten. Goede mondzorg draagt bij aan kwaliteit van leven en helpt vervelende klachten te voorkomen voor de stervende. Daarnaast blijft er vaak slijm en speeksel in de mond plakken in de laatste dagen van het sterfbed. Hoe ga je hiermee om?
In deze podcast Stervensgoed deel ik je 7 tips om te ondersteunen voor goede mondzorg in de palliatieve fase.
Je luistert de podcast hier:
Met vertrouwen helpen in de laatste levensfase? Volg de gratis videotraining. Meld je hier aan en start meteen om met meer vertrouwen te ondersteunen tijdens de palliatieve fase.
Uitwerking van de podcast #58 Stervensgoed
7 tips bij mondzorg in de palliatieve fase
Ik vind het fijn als je vragen hebt als lezer. Stel mij die vragen ook gerust via Instagram. Zo kreeg ik onlangs de vraag: ‘Diana, heb je nog tips voor mondzorg?
Want wat doe je bijvoorbeeld als er heel veel slijm in de mond is?’
Ik vond het een mooie vraag om uit te werken in dit blog. In dit artikel deel ik dan ook zeven tips bij mondzorg in de palliatieve/ terminale fase. Ik haak dan vooral aan in die laatste dagen. Los van deze laatste dagen van het leven is het sowieso belangrijk om aandacht te besteden aan mondzorg. Door minder praten, minder eten, slechte mondzorg en/ of door het gebruik van medicijnen kan het zijn dat er minder speeksel aanwezig is, mensen moeilijker kunnen slikken en op deze manier problemen in de mond ervaren.
Tip 1: Maak de mond schoon met een vochtig gaasje
Mondzorg is vooral ook schoonhouden van de mond. Trek een handschoen aan en draai een gaasje om je wijsvinger. Zorg ervoor dat dit gaasje een beetje vochtig is, maar niet te nat. Haal je vinger door de binnenkant van de wangen. Je kunt daar eventueel voedselresten weghalen of aangekoekt slijm. Het kan lijken dat iemand heel diep in slaap is of een verminderd bewustzijn heeft, maar dat wil niet zeggen dat er geen bijtreflex meer is. Let dus goed op en laat niet in je vinger bijten. (Het zou niet mijn eerste keer zijn 😅 )
Tip 2: Slijm is normaal, laat het uit de mond vloeien
Omdat de speekselvorming steeds slechter werkt (vanwege minder eten/drinken in de laatste levensfase), en omdat slikken steeds moeilijker gaat wordt het slijm in de mond dikker. Dit slijm kan geel, groen of bruin van kleur zijn. Weet dat dat erbij hoort. Je kunt het voor de zekerheid even navragen bij de huisarts of verpleegkundige. Soms schrikken mensen ervan, maar het slijm kan dus gewoon wat uit de mond lopen als iemand die stervende is slaapt.
Tip 3: Doe een gebitsprothese uit in de laatste levensfase
Veel mensen zijn in de laatste levensfase gewicht verloren en het gezicht is daardoor vermagerd en vaak ingevallen. Dat maakt vaak dat een gebitprothese niet meer zo goed past. Een slecht passend gebit draagt niet fijn, maar er is ook een gevaar dat mensen zich hierin verslikken. Je wilt niet dat een prothese 'danst' in de mond. Doe deze dan ook uit! Zo kunnen er geen voedselresten meer onder zo’n gebitsprothese vast komen te zitten.
Schrik niet; het gezicht gaat er zonder prothese anders uitzien (de stervende zal 'zieker' lijken).
Tip 4: Smeer de lippen in met vaseline (tenzij zuurstof!)
De vierde tip met betrekking tot mondzorg in de palliatieve fase is om de lippen in te smeren met vaseline. In de laatste levensfase krijgen mensen minder vocht binnen. Hierdoor kunnen lippen droog worden en kunnen er korstjes op komen. Het is prettig om lippenbalsem of vaseline te gebruiken. Vaseline in combinatie met zuurstof kan brandwondjes op de lippen veroorzaken. Vraag voor stervende mensen die zuurstof hebben bij de apotheek om lippenbalsem zonder vaseline.
Tip 5: Draai het hoofd zijwaarts als iemand die stervende is en op bed ligt
Hoe dichter mensen bij de dood zijn, hoe minder hun slikreflex werkt. Mondzorg is nu extra belangrijk. Speeksel kunnen ze niet meer goed doorslikken, en vaak wordt dit dik slijm. Draai het hoofd daarom zijwaarts. Zo kan het slijm op een natuurlijke manier uit de mond lopen. Soms doe ik een klein handdoekje of washandje schuin onder het hoofd. Dit maakt het comfortabeler en op deze manier kun je het slijm wat makkelijker wegnemen. Leg daarna gewoon een nieuw handdoekje/gastendoekje neer. Op deze manier hoef je niet steeds het kussensloop te verschonen en blijft het toch netjes. Bij wat bloederig of bruin slijm kun je beter kiezen voor een wat donkere kleur handdoekje. Zo valt het niet zo erg op. Dit zijn kleine details, maar het maakt het voor mensen die aan het waken zijn ook wat fijner.
Tip 6: Geef ijsblokjes en bevroren fruit (bijvoorbeeld ananas of aardbeien) in de palliatieve fase als drinken niet meer lukt
Als mensen niet meer kunnen drinken omdat ze op bed liggen of omdat dit lastig gaat, gebruik dan een rietje. Knip het rietje doormidden als er niet veel kracht meer is om eraan te zuigen. Als dat niet lukt, maar mensen wel graag iets in de mond willen hebben, gebruik dan een ijsblokje. Je kunt ook bevroren fruit gebruiken. Bijvoorbeeld een stukje ananas of een stukje aardbei. Een beetje fris en zurig fruit kan heel fijn zijn om net even een andere smaak in de mond te hebben. In deze aflevering podcast Stervensgoed ontdek je meer over niet/wel eten en drinken in de laatste levensfase
Tip 7: Gebruik verdikkingsmiddel bij verslikkingsgevaar
Als laatste tip is het soms handig om verdikkingsmiddel te gebruiken en dit toe tevoegen aan vloeistoffen. Dit middel kun je toevoegen aan alle dranken. Gewoon om het wat dikker te maken. Lees wel goed de gebruiksaanwijzing.
Ik maak nog wel eens mee dat mensen een enorme schep/hoeveelheid gebruiken. Maar dan wordt het wel een heel dikke, kwarkachtige massa. 😩
Het verdikkingsmiddel heeft geen smaak. Het verdikt echt alleen het drinken waardoor de kans op verslikken kleiner wordt. Natuurlijk kun je ook kwark, pudding of appelmoes geven.
Dit zijn mijn zeven tips voor mondzorg in de palliatieve fase. Ik hoop dat als jij aan het waken bent of aan het zorgen bent voor iemand in de laatste levensfase, je deze tips praktisch kunt toepassen.
Naast de online videotraining die je helpt meer vertrouwen te ervaren in de laatste levensfase, ben je uitgenodigd voor de gratis masterclass liefdevolle en praktische stervensbgeleiding.
